موسویان، دیپلمات پیشین: ایران در تابستان 1401 دچار اشتباه استراتژیک شد/ ایران می تواند اصول برجام را منطقه‌ای کند/ مذاکره تک موضوعی ایران و آمریکا موفقیت آمیز نیست/ ایران و اروپا گفت‌وگوهای کاری و فوری را کلید بزنند
تاریخ انتشار: ۲ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۴۶۵۴۹
سید حسین موسویان، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران در ژورنال آمریکایی ایندو-پاسیفیک عوامل موفقیت و شکست برجام و مهمترین موانع احیاء آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است:
بعد از آغاز اولین دور مذاکرات مستقیم جان کری وزیرخارجه آمریکا و جواد ظریف وزیر خارجه ایران در سپتامبر 2013، توافق هسته ای با نام برجام حاصل شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اسرائیل از ابتدای مذاکرات وزرای خارجه ایران و آمریکا با تمام ظرفیت تلاش کرد که مانع توافق هسته ای شود. در این دوران از مذاکرات، نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در کنگره آمریکا در یک سخنرانی توهین آمیز نسبت به اوباما رئیس جمهور، برجام را یک توافق بد خواند و خواستار لغو آن شد. در تاریخ آمریکا بیسابقه بود که رئیس یک کشور خارجی، در کنگره آمریکا، رئیس جمهور این کشور را به چالش کشیده و مورد توهین قرار دهد.
جان کری وزیر خارجه آمریکا هم بعدا فاش کرد که در هر ملاقاتی با اسرائیلی ها و سعودیها و اماراتی ها و مصریها داشتم؛ آنها خواستار توقف مذاکرات مستقیم آمریکا با ایران و انجام حمله نظامی آمریکا به ایران بودند. اوباما در مقابل فشارهای اسرائیل ایستادگی کرد اما ترامپ با خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران؛ در حقیقت خواسته آنها را محقق ساخت و سقوط برجام را رقم زد.
نتانیاهو رسما اعلام کرد که او توانسته ترامپ را در مورد خروج ار برجام قانع کند. سه گروه مهم لابی اسرائیل در آمریکا یعنی: "ایپک"، "بنیاد دفاع از دموکراسی" و "اتحاد علیه ایران هسته ای" تلاشهای بسیار گسترده ای برای خروج ترامپ و ایجاد موانع جدید برای احیاء برجام انجام دادند. اسرائیل و لابی قوی آن یکی از مهمترین عوامل تصمیم ترامپ در مورد تعیین سپاه پاسداران به عنوان سازمان تروریستی بودند.
تا اینکه بایدن در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا پیروز شد و اعلام کرد که برای بازگشت به برجام آماده است. منتهی چند عامل زیر موجب عدم احیاء برجام شد:
الف: چهار تاخیر:تاخیر اول: بایدن در ژانویه 2021 آغاز بکار کرد اما با تاخیر حدود 4 ماهه، نماینده جدید آمریکا در مذاکرات هسته ای را انتخاب کرد. رابرت مالی نماینده جدید عملا در آوریل 2021 کار را آغاز کرد که تا انتخابات جوئن ریاست جمهوری ایران زمان کمی باقی مانده بود.
تاخیر دوم: مذاکرات عباس عراقچی با رابرت مالی و نماینده گان پنج قدرت هسته ای از آوریل 2021 آغاز و بیش از 80% موضوعات را ظرف سه ماه به نتیجه رساند که مصادف شد با انتخاب آقای رئیسی بعنوان رئیس جمهور جدید ایران در ژوئن 2021. ایران تصمیم گرفت ادامه مذاکرات به بعد از شروع بکار دولت جدید موکول شود. مراسم تحلیف آقای رئیسی بعنوان رئیس جمهور جدید در اوت 2021 انجام شد و لذا یک تاخیر سه ماهه جدید در روند مذاکرات رخ داد. اگر مذاکرات در این مرحله متوقف نمیشد، احتمال نهایی شدن احیاء برجام بسیار زیاد بود.
تاخیر سوم: رئیس جمهور جدید، آقای علی باقری کنی را به عنوان مذاکره کننده جدید هسته ای جایگزین عباس عراقچی کرد. دولت جدید ایران، مذاکرات هسته ای را با تاخیر حدود سه ماه یعنی در نوامبر 2021 آغاز کرد.
تاخیر چهارم: مذاکرات هسته ای شش قدرت جهانی با تیم هسته ای دولت جدید ایران حدود 9 ماه طول کشید تا اینکه دراوت 2022 متنی که حداقل از سوی شش قدرت جهانی به عنوان متن نهایی تلقی میشد، آماده امضاء بود اما ایران آن را امضاء نکرد و خواستار برخی تغییرات در آن شد. البته برخی درتهران به این تصور دامن زدند که بحران انرژی حاصل از جنگ روسیه علیه اوکراین و قطع نفت روسیه به اروپا، موجب بحران بی سابقه انرژی در اروپا و غرب و نیاز شدید آنها به نفت و گاز ایران خواهد شد و لذا ایران خواهد توانست با چند ماه تاخیر در مذاکرات هسته ای، امتیازات بیشتری بگیرد.
این تاخیر مصادف شد با بروز ناآرامی های ایران بعد از مرگ مهسا امینی و ادعای جهان غرب مبنی بر کمک پهپادی و نظامی ایران به روسیه درجنگ علیه اوکراین. بهرحال اروپا زمستان 2022-2023 را در حالی بدون بحران انرژی پشت سرگذاشت که به وابستگی خود به نفت و گاز روسیه خاتمه داد و نفت و گاز از آمریکا و کشورهای عربی مثل قطر را جایگزین کرد.
این تاخیر یک اشتباه استراتژیک ایران بود زیرا با احیاء برجام در اوت 2022، ایران می توانست به یکی از منابع کلیدی تامین نفت و گاز اروپا و بلوک غرب تبدیل شود ضمن اینکه با احیاء برجام گشایشهای مهم اقتصادی برای دولت اقای رئیسی هم بوجود می آمد.
ب: نفوذ سرویسهای خارجی در آژانس بین المللی انرژی اتمی:از زمان آغاز مذاکرات هسته ای ایران با سه کشور اروپایی در سال 2003،اطلاعات گزارشهای محرمانه هسته ای ایران به آژانس به رسانه های خارجی درز میکرده است. از آن زمان به بعد خرابکاریهای زیادی علیه برنامه هسته ای ایران رخ داده و دانشمندان هسته ای زیادی به قتل رسیدند که ایران معتقد است درز اطلاعات محرمانه هسته ای توسط بازرسان آژانس به آمریکا و انگلیس، عامل این خرابکاریها بوده است. این بی اعتمادی سابقه دار ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی، در دوران آقای رئیسی ادامه یافت که مانعی برای گسترش همکاریها و رفع ابهامات فنی آژانس بوده است.
ج: فشار علیه دولت بایدن:تشدید فشارها داخلی و خارجی علیه دولت بایدن یکی از موانع دیگر احیاء برجام بوده است. بعد از حدود سه سال از روی کار آمدن بایدن، نهایتا دولت او بجای احیاء برجام، به یک توافق موقت تن داد که شامل تبادل زندانیان؛ آزاد کردن 6 میلیارد دلار از پولهای بلوکه شده ایران در کره جنوبی، همکاری بیشتر ایران با آژانس و مهار تقابلات منطقه ای و رفع موانع وجوه بلوکه شده ایران در عراق است.
د: جنگ روسیه علیه اوکراین:اروپا و آمریکا مدعی همکاری نظامی ایران با روسیه در جنگ اکراین شده که این امر به یکی ار موانع مهم تبدیل شده است. یک مقام آمریکایی ادعا کرد که ایران به تامین کننده اول سلاح برای روسیه در جنگ اوکراین تبدیل شده است. اروپا معتقد است که جنگ روسیه علیه اکرایت یک تهدید موجودیتی برای آنهاست ولذا با احیاء برجام و رفع تحریمهای ایران را موافقت نمیکنند.
راه پیش رو:علاوه بر مشکلات و موانع فوق، عوامل مانع پیشرفت مذاکرات است:
عامل اول: دولت بایدن با وجودی که مکررا بر ضرورت دیپلماسی با ایران تاکید میکند، همزمان تصریح می کند که احیاء برجام در دستور کار نیست و لذا سیاست "نه برجام، نه بحران" را در پیش گرفته است و قصد دارد که این سیاست را تا انتخابات سال آینده ریاست جمهوری آمریکا ادامه دهد.
عامل دوم: عدم وجود مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکاست.
لذا شش محور زیر میتواند موجب گفتگوهای جامع بین ایران، قدرتهای جهانی و هشت کشور حوزه خلیج فارس باشد:
1- آغاز مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا با دستور کار احیاء برجام براساس متن اوت 2022.
2- درچهل سال گذشته توافقات آمریکا و ایران همگی "تک موضوعی" بوده و نهایتا هم به شکست انجامیده است. حل پایدار موضوع هسته ای ایران بی ارتباط با تفاهمات منطقه ای نیست. گفتگوهای ایران و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس در مورد موضوعات منطقه بهترین گزینه است. بهبود روابط ایران و عربستان زمینه مقدماتی برای تشکیل یک سیستم همکاری و امنیت جمعی در خلیج فارس را بوجود آورده است که دبیرکل سازمان ملل میتواند این مهم را در قالب قطعنامه 598 و طرح صلح هرمز ایران، آغاز کند.
3- با ایجاد سیستم همکاری و امنیت خلیج فارس میتوان:
الف) اصول برجام را منطقه ای کرد و نگرانیها در مورد آینده برجام را از بین برد،
ب) خلیج فارس عاری از سلاحهای هسته ای وکشتارجمعی را شکل داد،
ج) علاوه برآن، هشت کشور حاشیه خلیج فارس میتوانند روی ترتیبات جدید درمورد "سلاحهای متعارف" نیز توافق کنند.
4- در قالب سیستم جدید همکاری و امنیت جمعی در خلیج فارس، می توان ترتیبات جدید برای ایجاد یک کنسرسیوم مشترک جهت "تولید سوخت و غنی سازی مشترک" در این منطقه را شکل داد،
5- آغاز گفتگو های کاری و فوری بین ایران و اروپا در مورد اختلافات راجع به اوکراین جهت رفع شبهات مداخله ایران در جنگ اوکراین.
6- اسرائیل و ایران در یک وضعیت شبه جنگ بسر می برند که نیازمند یک ابتکار بین المللی برای مهار این وضعیت شبه جنگی است. چین و آمریکا علیرغم اختلافات شدید دوجانبه، در مورد مهار وضعیت شبه جنگی بین اسرائیل و ایران تفاهم دارند. آمریکا با اسرائیل روابط نزدیک دارد و چین هم با ایران. لذا دو کشور میتوانند در مهار وضعیت خطرناک شبه جنگی بین اسرائیل و ایران، نقش مثبت ایفاء کنند.
منبع: جماران
کلیدواژه: انتخابات مجلس لیگ برتر بازی های آسیایی هانگژو برجام سیدحسین موسویان مذاکرات برجام انتخابات مجلس لیگ برتر بازی های آسیایی هانگژو مذاکرات هسته ای مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا هسته ای ایران احیاء برجام رئیس جمهور خلیج فارس نفت و گاز منطقه ای شبه جنگ
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۴۶۵۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آیا دکترین هسته‌ای ایران تغییر کرده است؟
دکترین هسته‌ای ایران کاملاً روشن و شفاف بوده اما از همه ظرفیت‌های موجود در حوزه هسته‌ای به‌منظور دستیابی به فنّاوری‌های روز نیز استفاده خواهد کرد.
ارسال چند پیام از سوی آمریکایی‌ها و سپس تکذیب آن حکایت از سردرگمی کاخ سفید در تحلیل وقایع منطقه پس از عملیات درخشان وعده صادق دارد. پیش‌ازاین نشریه انگلیسی آی در گزارشی نوشته بود که و بایدن همه گزینه‌ها را «روی میز» نگه می‌دارد و در نظر دارد تا توافق برای جلوگیری ایران از تولید سلاحهای هسته‌ای به‌عنوان بخشی از تلاشهای دیپلماتیک گسترده‌تر برای جلوگیری از جنگ همه‌جانبه در خاورمیانه را احیا کند.
این نشریه انگلیسی که به محافل دیپلماتیک در لندن نزدیک است در ادامه با اشاره به موضوع احیای برجام نوشته است که کاخ سفید در حال بررسی توافق هسته‌ای جدید با ایران درازای لغو برخی تحریمهای اقتصادی علیه تهران است تا از یک جنگ تمام‌عیار در منطقه جلوگیری کند، یک دیدگاه در داخل دولت این است که رئیس‌جمهور فرصتی را برای آغاز مذاکرات دیپلماتیک برای احیای مجدد توافق هسته‌ای ایران می‌بیند.
پس از انتشار این گزارش روزنامه کویتی الجریده که مدعی انتشار اخبار محرمانه در منطقه است در خبری قابل‌توجه نوشت که ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا درباره برجام نیز آغاز شود!
البته این اخبار دو روز پس از انتشار از جانب یک مقام سیاسی در آمریکا تکذیب شده است، ودانت پاتل معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در جریان کنفرانس خبری و در پاسخ به پرسشی در خصوص این دست گزارش‌ها اعلام کرد که در مورد راه‌های ارتباط خود با ایران ابراز نظر نکرده اما می‌بایست گفت آمریکا در حال مذاکره مستقیم با ایران در نیویورک یا هر جای دیگری در مورد برجام نیست.
برای مهار ایران با آنها گفتگو کن!
برخی آگاهان سیاسی اعتقاد دارند که انتشار این دست اخبار از سوی محافل خبری نزدیک به آمریکایی‌ها و تکذیب آن در تریبون‌های رسمی نشانه میل بایدن به تشویق تهران به آغاز مذاکراتی است که با دادن مشوق‌هایی ایران را در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا مهار کند. به‌عبارتی‌دیگر آمریکایی‌ها پس از مشاهده ضرب دست ایران در عملیات وعده صادق به این نتیجه رسیده‌اند که افزایش فشار بر ایران کارکرد خود را ازدست‌داده و تنها گزینه فعال روی میز گفتگو است.
این گزاره شواهد قابل‌توجهی دارد؛ باوجودآنکه طرف آمریکایی باز کردن میز مذاکره با ایران را تکذیب کرده اما مدتی قبل متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به این پرسش که آیا بایدن در حال بررسی مذاکرات دیپلماتیک برای احیای مجدد توافق هسته‌ای با ایران است یا خیر؟ اعلام کرد که دولت بایدن بر این باور است که یک مسیر دیپلماتیک بهترین راه روبه‌جلو است.
البته آمریکایی‌ها برای باز کردن کریدور گفتگو با ایران از یک سیاست پیچیده و ترکیبی استفاده کرده و مسیر ابهام را پیش می‌برند، کاخ سفید هفته قبل معافیت‌های تحریمی را که به ایران اجازه می‌داد در پروژه‌های هسته‌ای با طرف‌های بین‌المللی همکاری کند را تمدید نکرده اما در اقدامی متقابل در باغ سبز مذاکره را نیز باز گذاشته است، این تاکتیک نشان می‌دهد که سیاست آمریکا در قبال ایران افزایش فشار با راهنما زدن به‌سوی مذاکره است!
درحالی‌که آمریکا با عدم تمدید معافیت‌های هسته‌ای مرگ برجام را تائید کرده اما در آن‌سو در حال دادن تنفس مصنوعی بی‌نتیجه به آن است، این سیاست به معنای تمایل آمریکا به دادن مشوق جدید به ایران نیست بلکه ایجاد اتمسفری است که با تمسک به آن راهبردهای جدید بازدارندگی از جانب ایران را مهار کند.
شورای آتلانتیک در گزارشی درباره اهمیت مهار ایران با کمک سیگنال‌های برجامی نوشته است:
تنش چشمگیر بین ایران و رژیم صهیونیستی در هفته‌های اخیر پتانسیل بالایی برای اشتباه محاسباتی در فقدان کانال‌های ارتباطی مستقیم را نشان می‌دهد. اگر ایران تصمیم بگیرد وضعیت خود را به‌عنوان یک کشور دارای آستانه هسته‌ای کنار بگذارد و سیاست خود را به سمت دستیابی به سلاح هسته‌ای بچرخاند، این خطر حتی جدی‌تر خواهد شد. علیرغم پیام‌های گسترده‌ای که در روزهای قبل از حمله به تهران ارسال شد و از آن خواست از پاسخ مستقیم علیه اسرائیل خودداری کند، ایران تصمیم گرفت سیاست مهار خود را کنار بگذارد. ایران در این مرحله به دنبال احیای بازدارندگی خود علیه اسرائیل حتی به قیمت تشدید تنش نظامی احتمالی بود.
آیا دکترین هسته‌ای ایران تغییر کرده است؟
تغییر در دکترین هسته‌ای ایران یکی از گزاره‌های جدید غربی‌ها برای افزایش فشارهایی است که ایران را به سوی کانال‌هایی هدایت میکند که خروجی آن طرح مهار است.
یکی از مهمترین بازیگران در این طراحی مدیرکل آژانس است؛ رافائل گروسی در مصاحبه‌ای با دویچه وله، ضمن این ادعا که ایران نه ماه‌ها بلکه چند هفته با داشتن اورانیوم کافی برای تولید یک بمب اتمی فاصله دارد، اما این به آن معنا نیست که ایران در آن فاصله زمانی سلاح هسته‌ای دارد یا خواهد داشت.
البته گروسی گفته است که نمی‌توان نتیجه مستقیم گرفت که ایران اکنون سلاح اتمی دارد. به‌رغم همکاری‌های ایران با آژانس، گروسی در این مصاحبه همچنین مدعی شد آژانس سطح دسترسی لازم در ایران را ندارد و به همین دلیل سؤالات زیادی مطرح است!
مدیرکل آژانس بار دیگر درباره مواردی سخن گفته که به تعبیرش «مسائل باقیمانده» نام داشته و اعلام کرده است که برای حل این موارد تمایل به سفر به ایران را دارد. به نظر می‌رسد که مدیرکل آژانس بابیان ادعاهای پرونده‌های مفتوح در سطح یک کاتالیزور برای اعمال فشار به تهران عمل میکند.
واقعیت آن است که در حال حاضر اقدامات آژانس چیزی بیشتر از یک مزاحمت سیاسی نبوده و ثابت‌شده است که قرار نیست قدمی در جهت حل سه موضوع فنی یعنی «حل‌وفصل موضوعات پادمانی»، «ارائه تضمین‌های ذاتی و اعتباری»، «لزوم رفع تحریمهای بازدارنده» بردارد، ازاین‌رو در شرایط فعلی سفر گروسی به تهران بی‌معنا بوده و تا زمانی که در نقش مزاحم فعال قرار دارد گفتگوی او با مقامات ایرانی عبور از خطوط قرمز هسته‌ای محسوب می‌شود.
واقعیت آن است که دکترین هسته‌ای ایران کاملاً روشن و شفاف بوده اما از همه ظرفیت‌های موجود در حوزه هسته‌ای به‌منظور دستیابی به فنّاوری‌های روز نیز استفاده خواهد کرد، همچنین اظهارنظرهای شخصی باعث تغییر در خطوط کلی نظام نیز نخواهد شد.
همچنین باید به این نکته اشاره کرد که سیاست افزایش فشار و ارائه مشوق برای خروج ایران از مدار یک تاکتیک نخ‌نما شده است و اراده ایران در کنشگری فرا منطقه‌ای با این دست اظهارات ضد ایرانی همراه با سیگنال‌های مبهم دچار خلل نخواهد شد، عملیات موشکی اخیر سپاه پاسداران نشان داد دشمنان نه قادر به درک ابعاد گوناگون صبر استراتژیک ایران هستند و نه شناختی نسبت به قواعد نهان بازدارندگی در منطقه دارند!
این مطلب نخستین بار در سایت مشرق منتشر شده است.
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد